ኖርወይ ብዛዕባ ሩስያን ቻይናን ሓድሽ መጠንቀቕታታት ኣውጺኣ፡ ከምኡ’ውን ጻውዒት ዕጥቂ

ኖርወይ ብዛዕባ ሩስያን ቻይናን ሓድሽ መጠንቀቕታታት ኣውጺኣ፡ ከምኡ’ውን ጻውዒት ዕጥቂ

ትንታነ ዜና፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኖርወይ ዮናስ ጋህር ስቶረ ንደቂ ዜጋታቱ ከፈራርሕ ኣይደልን’ዩ፡ እንተኾነ ግን ትማሊ ሓሙስ ናብ ባይቶ ኣብ ዝሃቦ ፍሉይ መደረ ዘስምዖ መልእኽቲ ንጹር እዩ ነይሩ፡ “ዓለም ዝያዳ ሓደገኛ፡ ዝያዳ ክትግምቶ ዘይትኽእልን ዝተሓላለኸትን ኮይና ኣላ” ኢሉ ፣ ሃገራዊ ድሕነትን ምክልኻልን ቀዳምነታት መንግስቲ ምግባር። እቲ “ዝያዳ ሓደገኛ ዓለም” ድሕሪ’ቲ መንግስቲ ኣብ ምክልኻል ዓቢ ወፍሪ ንምክያድ ዝወሰዶ ዳሕረዋይ ውጥን ኮይኑ፡ ስቶር ብዛዕባ ዕላማ ቻይና ከምኡ’ውን ብዛዕባ ዕላማ ሩስያ ሓድሽ መጠንቀቕታታት ክሰድድ ደሪኽዎ። ሩስያ ኣብ ልዕሊ ዩክሬን ምውራርን ኣብ ልዕሊ ጎረቤታ ዝገበረቶ “ኣረሜናዊ ኲናትን” “ቅድሚን ድሕሪኡን ዝነበረ ስምዒት” ከመይ ከም ዘመልክትን ኣብ ኤውሮጳ “ዓሚቕ ቅልውላው ፖሊሲ ጸጥታ” ከም ዝፈጠረን ኣስሚሩሉ፣ ኣብ መንጎ ኣመሪካ፣ ቻይናን ሩስያን እውን ወጥሪ እናወሰኸ ይኸይድ ኣሎ። እዚ ድማ ንኖርወይ ሳዕቤን ይፈጥር።

ስቶረ፡ ሩስያ ን“ምዕራባውያን” እትነዕቖም ንኖርወይ ዘጠቓልል ምዃኑን፡ ድሮ ድማ “ሰፊሕ ጽፍሒ ኣዕናዊ ኣገባባት” ትጥቀም ከምዘላን፡ ዝያዳ ተደጋጋሚ መጥቃዕቲ ሳይበርን ጽልዋኣ ንምዝርጋሕ ዝግበር ፈተነታትን ሓዊሱ፡ ንሓደጋ ምእታውን ምብስባስን ከምዘዕቢ ገሊጹ። ፋይናንሻል ታይምስ ከም ዝጸብጸቦ፡ ምዕራባውያን ትካላት ስለያ ድሮ ብዛዕባ ሰፊሕ ምብስባስ ሩስያ ኣጠንቂቖም ከምዘለዉን፡ ኣብ መላእ ኤውሮጳ ትሕተ ቅርጺ ዒላማ ከምዝገበሩን ሓቢሩ። ኣብ ባሕሪ ዝርከብ ትካላት ነዳድን ጋዝን ኖርወይ ምስ መስመራት ሻምብቆታትን መመንጨዊ ሓይሊ ኤሌክትሪክን እታ ሃገር ካብ ነዊሕ እዋን ኣትሒዙ ከም ዕላማ ተቖጺሩ’ዩ። ናይ ኖርወይ ናይ ገዛእ ርእሱ ፖሊስ ስለያ ትካል ፒኤስቲን ወተሃደራዊ ስለያ ትካል ኤተርትኒንግስትጀነስተን፡ ሩስያን ቻይናን ካብተን ንሃገራዊ ድሕነት ኖርወይ ዝዓበየ ሓደጋ ዘስዕባ ሃገራት ምዃነን ካብ ነዊሕ እዋን ኣመልኪቶም እዮም።

ስቶረ ንባይቶ ኣብ ዝሃቦ መግለጺ፡ “እዚ ንረብሓታትናን ክብርታትናን ንምድኻም ዕላማ ዝገበረ ንጥፈት’ዩ፡ ንሳቶም ድማ በይኖም ኣይኮኑን። ገበነኛታትን ካልኦት ሃገራትን እውን ነዞም ኣገባባት ይጥቀሙ እዮም ይብል ንሱ፡ ቻይና ሓዊሱ፡ ንሳ ብናይ ዲሲንፎርሜሽን ወፍሪታት፡ ንግዳዊ ጸቕጢ፡ ምፍርራሕ ወይ ስትራተጂካዊ ምግዛእ (ናይ ንግዲ ወይ ትሕተ-ቅርጺ) ጽልዋ ክትረክብ ክትፍትን “ዝዓበየ ዓቕሚ” ኣለዋ ዝመስሎ፡ እዚ ኩሉ ዝዓለመ እዩ። “ናጽነት ምዝራብን ናጻ ዕዳጋን ብዘይግቡእ ምጥቃም ንጸጥታና ኣብ ሓደጋ ወይ ምድኻም።”

ስቶረ፡ “ከም ካልኦት ሃገራት ኤውሮጳ፡ ስለዚ ምስ ቻይና ኣብ ዘለና ዝምድና ዝያዳ ጥንቃቐ ከምዘድሊ ንርኢ። ምጉዳል ሓደጋ ኣካል ናይቲ ኣብ ቻይናን ተጻወትቲ ቻይናን እንገብሮ ኣቀራርባ ክኸውን ክግደድ እዩ።”

ኣብ ትሕቲ ጀንስ ስቶልተንበርግ ሚኒስተር ጉዳያት ወጻኢ ኮይኑ ዘገልገለን ብድሕሪኡ ነዊሕ ዲፕሎማስያዊ ሞያ ዘለዎን ቀዳማይ ሚኒስተር ስቶረ፡ መንግስቱ ምስ ቻይና ብዛዕባ ንግዲ፡ ጉዳያት ክሊማ “ንዓለማዊ ጸገማት ንምፍታሕን” ክተሓባበር ከምዝደሊ፡ ድሕሪ ሕጂ ግን ኣብ “ተሃዋሲ መዳያት” ከምዘይኮነ ኣስሚሩሉ። ” ። ኣብተን ኖርወይን ቻይናን ብሓባር ዝሰርሓለን፡ “ንሓደጋን ብኸመይ ክቕንስ ከም ዝኽእልን ዝያዳ ኣቓልቦ ክንህቦ ኣለና” ክብል ስቶር ኣጠንቂቑ። ወሲኹ ድማ መንግስቱ ምስ ኩባንያታት ኖርወይ፡ ማሕበረሰብ ምሁራትን ካልኦት ትካላትን ብዛዕባ ምስ ቻይናን ካልኦት ሃገራትን ምስ ምትሕብባር ዝተኣሳሰር ሓደጋ “ዘተ የሐይል ኣሎ” ኢሉ።

ቀዳማይ ሚኒስተር ኖርወይ እዚ መጠንቀቕታታት መንግስቱ’ውን ተራእዩ ዘይፈልጥ ወተሃደራዊ ህንጸት ንኽካየድ ሓሳብ ድሕሪ ምቕራቡን ምሉእ ደገፍ ምስ ረኸበን፡ ከምኡ’ውን ካልኦት ሓያሎ ካልኦት ፖለቲካዊ ውድባት ኖርወይ ድሮ ናይ ገዛእ ርእሶም ዘስካሕክሕ መጠንቀቕታታት ድሕሪ ምሃቦም’ዩ፣ ብፍላይ ንሩስያ ብዝምልከት’ዩ። ሩስያ ንኻልእ ካልኦት ጎረባብታ ድሕሪ ምውራራ ኣብ ርሑቕ ሰሜናዊ ከባቢታት ክልቲኡ ኖርወይን ሩስያን ንዘመናት ዝጸንሐ ምትሕብባር ደው ኢሉ፡ እዚ ድማ ብዛዕባ ህርፋን ፕረዚደንት ሩስያ ቭላድሚር ፑቲን ሓቀኛ ስክፍታታት ፈጢሩ።

“ሕጂ ንሩስያ ደው እንተዘይኣቢልናያ፡ መንእሰያት ኖርወይ ቀጺሎም ህይወቶም ክስውኡ ክግደዱ ይኽእሉ’ዮም” ክብል መራሒ ሰልፊ ሓምለዋይን ኣባል ባይቶን ነበር ራስሙስ ሃንሰን ኣብ መጀመርታ ናይዚ ጽድያ ገሊጹ። ከምዚ ዝኣመሰለ ሓያል መግለጺታት ኣብ ፖለቲከኛታት ኖርወይ ዘይተለምደ’ኳ እንተኾነ፡ ዘይተለምደ ግዜ’ውን’ዩ፡ ብኤዲቶርያል ዝኾነት ጋዜጣ ዳገንስ ኔሪንግስሊቭ (DN)። ዲ.ኤን. ስለዚ’ውን’ያ ኖርወይ ካብተን ዓበይቲ ለገስቲ ፋይናንሳዊ፡ ወተሃደራውን ሲቪላውን ሓገዛት ዩክሬን ኮይና ዘላ።

ብተወሳኺ’ውን ነቲ ኣቐዲሙ ኣዝዩ ኣካታዒ ዝነበረ ኣሜሪካን ካልኦት መሻርኽቲ ኔቶን ቀጻሊ ህላወ ዘፍቀደ ሓድሽ መሰረት ፖሊሲ ዘይተለምደ ምሉእ ደገፍ ተገይሩሉ’ዩ። ጋዜጣ ኣፍተንፖስተን ኣብ ቀረባ እዋን ከም ዝጸብጸቦ፡ ወተሃደራዊ ኣሃዱታት ኣመሪካ ሕጂ ኣብ ከባቢ ኖርዲክ ምሉእ ብምሉእ ናብ 47 ወተሃደራዊ መዓስከራት ብዘይ ዕንቅፋት ክረኽባ እየን፡ እዚ ድማ ቅድሚ ሕጂ ኣብ ኖርወይ ኣርባዕተ ጥራይ ክነጻጸር ከሎ እዩ። ሕጂ ፍቓድ ባይቶ ዘለዎም ሓይልታት ኣመሪካ፡ ኣብ ኖርወይ ብውሑዱ 12 መደበራት ክጥቀሙ ይኽእሉ፡ ንሳቶም ድማ ሪግ፡ ኢቨነስ፡ ራምሱንድ፡ ሶላ፡ ኣንዶያ፡ ኦርላንድ፡ ሃኮንስቨርን፡ ቨርነስ፡ ባርዱፎስ፡ ሰተርሞን፡ ኦስማርካን ናምሰንን ይርከብዎም።

እዚ ካብ’ቲ ኖርወይ ኣብ 1949 ካብ መስረትቲ ኣባላት ኔቶ ኣብ ዝነበረትሉ እዋን፡ ኣብ እዋን ሰላም ኣብ መደበራት ኖርወይ ወተሃደራዊ ህላወ ወጻእተኛታት ከይትፈቅድ ዝወሰነትሉ ዓቢ ለውጢ’ዩ። እቲ ውሳነ ንኖርወይ ኣብ እዋን ዝሑል ኲናት ጽቡቕ ኣገልጊሉዋ፡ ከምኡ’ውን ወተሃደራዊ መዓስከራት ከይህልዋ ወይ ወተሃደራዊ ልምምድ ከይትገብር ዝወሰደቶ ውሳነ’ውን ናብ ዶባታ ናብ ሩስያ ዝቐረበ።

ሕጂ ብፍላይ ሩስያ ኣብ ልዕሊ ዩክሬን ምውራራ ኣብ ስርዓት ፑቲን ምጽጋዕ ዝያዳ ኣጸጋሚ ስለዝገብሮ ክሳብ ክንድ’ዚ ኣካታዒ ኣይኮነን። “ሓድሽ ግዜ ሓድሽ መሰረት ፖሊሲ ይጠልብ” ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን ጥራይ ዲኤን ኣብ ኣርእስቲ ኣዳልዩ። “እዚ ንሩስያ ምፍርራሕ ዘይኮነስ፡ ኣባልነት ኔቶና መከላኸሊ እምበር ንዓና ንምጥቃዕ መኽፈቲ ከምዘይኮነ ምርግጋጽ ጥራይ’ዩ።”

በዚ ኸኣ ስቶረ ኣብ ባይቶን ሓድሽ ውጥናት ወፍሪ ምክልኻል መንግስቱን ዝሃቦ መደረ ሓያልን ብዙሕነታውን ደገፍ ረኺቡ: “ዝኾነ ሓድሽ ዓሚቝ ሰላም ኣይክህሉን እዩ” ክብል ሚኒስተር ምክልኻልን ጉዳያት ወጻኢን ነበር ኢነ ኤሪክሰን ሶራይድ ካብ ዓቃባዊ ሰልፊ ጽሒፉ፣ መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ… ባይቶ። “ምክልኻልና ክጠናኸር ኣለዎ።”

ስቶር ከምቲ ዝበሎ “ንኽብደት ናይቲ ኩነታት ንምርዳእ ዘለዎ ዓቕሚ ንምሕያል” ዝገብሮ ዘሎ ፈተነታት’ውን ብዙሕ ደገፍ ኣሎ። ሕጂ እቲ ብድሆ ነቲ ወተሃደራዊ ህንጸት ምፍጻም እዩ። ስቶረ፡ ኣብ ዝቕጽሉ 12 ዓመታት፡ “ኩላትና ናይ ምምዋል ሓላፍነት ክንካፈል ኣለና” ኢሉ። “መብዛሕትኡ ግዜ ብድሆታት ኣብ ዘቕርብ ዓውዲ ዝሓሸ ምቁጽጻር ወጻኢታት ከነረጋግጽ ኣለና።”

ምናልባት እቲ ዝዓበየ ነገር፡ ስቶረ፡ “ብዛዕባ ወተሃደራዊ ስራሕ ጽቡቕ ክንዛረብ ኣለና፡ ሰባት ክጽንበሩን ምስኡ ንኽጸንሑን ድማ ኣበርክቶ ክንገብር ኣለና።” እቲ ወተሃደራዊ ሓይሊ ድሮ ንኽልቲኦም ምልመላታትን ሲቪላውያን ሰራሕተኛታትን ንምስሓብ ዝዓለመ ጎስጓሳት ይካየድ ኣሎ፡ ኣድላይነት ኣሽሓት ሓደስቲ ኣባላት እናዓበየ ኣብ ዝኸደሉ ዘሎ እዋን።