ደቂ ኣንስትዮ ዝጥቀምኦ ክሬም ቆርበት ከቢድ ሓደጋ ከም ዘኸትል ተገሊጹ

ብዙሓት ደቂ ኣንትዮ ቆርበት ገጸን ንምጽዕዳው ዝሕግዙ ክሬማት [ቅብኣታት] ይጥቀማ። እቶም ክሬማት ሕጋውያንን ዘተኣማምኑን እንተዘይኮይኖም ግን ኣብ ቆርበትን ሓፈሻዊ ኩነታት ጥዕናን ሳዕቤን ከም ዘለዎም ሰብ-ሞያ ይዛረቡ።

ብፍላይ ኣብ ኣፍሪቃን እስያን ዝርከባ ደቂ ኣንስትዮ፡ ሕብሪ ቆርበተን ብርህ ዝበለ ንምግባር ብዝብል፡ ብዙሕ ሳዕቤናት ዘለዎም ነገራት ይጥቀማ።

ኣብ ዓለምና ቆርበት ዘጽዕድዉ ክሬማትን ቅብኣታትን ብምፍራይ ዝፍለጡ ትካላት ኣብ 2017 ጥራይ 4.8 ቢልዮን ዶላር ኣታዊ ረኺቦም ነይሮም።

እዞም ፍርያት፡ ንሳሙና፣ ክሬማት ከምኡ’ውን ከኒናታትን ብመርፍእ ዝውሰዱ ነገራትን ዘካተቱ እዮም።

መረዳእታ ትካል ጥዕና ዓለም ከም ዘመልክቶ፡ ኣብ ኣፍሪቓ ካብ 10 ደቂ ኣንስትዮ እተን 4 ንቖርበት ዘጻዕድው ቅብኣታት ይጥቀማ።

ካብ ናይጀርያውያን ደቂ ኣንስትዮ እተን 77 ሚኢታዊት፣ ቶጎ 59 ሚኢታዊት ደቡብ ኣፍሪቃ ድማ 35 ሚኢታዊት ተጠቀምቲ ናይቶም ገጽ ዘጻዕድዉ ቅብኣታት እየን።

ዓለማዊ ፈተና

ሰባት ነዞም ፍርያት ንምጥቃም ዘለዎም ድልየት እናወሰኸ ብዝመጽአ ቁጽሪ፡ እቶም ዝኽተሉ ሳዕቤናት’ውን ብኡ መጠን ይውስኹ።

ጋናውያን ነቲ ገና ኣብ ማህጸን ዘሎ ዘይተወለደ ህጻን ቆርበቱ ንምጽዕዳው ብዝብል ክወስድኦ ዝጸንሐ ከኒና፡ ኣብ ውሽጡ ብዘሎ ጎድኣይ ባእታ ምኽንያት ኣብ ጥቕሚ ንኸይውዕል ሰብመዚ ናይታ ሃገር ኣጊዶም ነይሮም።

ኣብዚ ጉዳይ ስጡም ሕጊ ካብ ዘለወን ሃገራት ሓንቲ ደቡብ ኣፍሪቃ እያ። ጋምቢያ፣ ኮትዲቫርን ሩዋንዳን ነቲ ኣብ ሰብነትና ዝፍጠር ‘ሜላኒን’ ዝተበሃለ ንጥረ-ነገር ክንክይ ዝገብሩን ኣብ ልዕሊ ቆርበት ቀዋሚ ዝኾነ ጉድኣት ዘኸትሉን ፍርያት ናብ ሃገራተን ከይኣትው ኣጊደን’የን።

እዞም ፍርያት ቆርበት ንምጽዕዳው ዝውዕሉ እዮም።

ሜላኒን ዝተበሃለ ተፈጥሮኣዊ ንጥረ ነገር ቡናዊ ወይ ጸሊም ሕብሪ ዘለዎ ኮይኑ፡ ንቖርበትና ዝኸውን ሕብሪ የምንጩ።

ማዕዳ ሰብ ሞያ

ንሕብሪ ቆርበት ብዝብል ኣብ ኣገልግሎት ካብ ዝውዕሉ ፍርያት ገሊኦም ብትእዛዝን ክትትልን በዓል-ሞያ ዝወሃቡ ምዃኖም ትካል ጥዕና ቆርበት ዓዲ እንግሊዝ ይሕብር።

ገሊኦም ከኣ ብዘይትእዛዝን ክትትልን በዓል ሞያ ክውሰዱ ከም ዘይክእሉ የመልክት።

ቆርበት ንምጽዕዳው ዝሕግዝ ብዝብል ኣፍልጦ ዝተወሃቦን ዘተኣማምንን ዓይነት ሜክኣፕ ወይ ቀለም ከም ዘየለ’ውን ሓቢሩ።

ንቖርበት ተፈጥሮኣዊ ካብ ዝኾነ ኣካይዳ ወጻኢ ከጻዕድዉ ወይ ከጸልሙ ካብ ምኽኣሎም ብተወሳኺ፡ ንተፈጥሮኣዊ ጽባቐ ቆርበት ከጥፍኡ ይኽእሉ እዮም።

ጎናዊ ሳዕቤናት

ካብ መምርሕን ክትትልን በዓል-ሞያ ወጻእ ንቖርበት ዘጻዕድዉ ፍርያት ዝጥቀሙ ሰባት፡ ንዝስዕቡ ጎናዊ ሳዕቤናት ክቃልዑ ይኽእሉ።

ሕበጥን ምብልሻውን ቆርበት

ምቅጻልን ምስሓይን

ሕኸኽን ምስንጣቕን ቆርበት

(ምንጪ፡ ኤንኤችኤስ ዩኬ)

ሜርኩሪ

ሜርኩሪ ዝተፈላለዩ ጸገማት ጥዕና ከኸትል ዝኽእል ከኸትል ዝኽእል ‘መርዚ’ዪ’ ክብሉ ወሃቢ ቓል ትካል ጥዕና ቆርበት ዓዲ እንግሊዝ አሌክሳንድሮፍ ይዛረቡ።

ንቖርበት የጻዕድዉ ኣብ ዝበሃሉ ክሬማትን ሳሙናታትን ዝርከብ ሜሪኩሪ ነዞም ጸገማት ጥዕና የምጽእ።

• ጸገም ጥዕና ኩላሊት
• ምዝባዕ ሕብሪ ቆርበትን በሰላን
• ምንካይ ዓቕሚ ምክልኻል ባክቴርያታትን ረኽሲታትን
• ጭንቀት፣ ቅዛነትን ካልእ ጸገም ጥዕና ኣእምሮን ድብርት ወይም ሌላ የአእምሮ ችግር

(ምንጪ: ትካል ጥዕና ዓለም)

ኣሜሪካዊ ሓኪም ቆርበት ዶክተር ሹይ ዡ “ገለ ናይ ቆርበት ክሬማት ብግቡእ ክንጥወሞም እንተዘይኪኢልና ኣብ ውሽጦም ዘሎ ንጥረ ነገር ሳዕቤናት የኸትሉ እዮም” ይብል።

ነቶም ትኽክለኛ ፍርያት ኣምሲልካ ዝስርሑ ብዙሓት ናይ ሓሶት ውጽኢታት ስለዘለዉ ፈሊኻ ንምጥቃም ኣጸጋሚ’ዩ።

ዝተጋገየ ኣራኣእያ

ኣብ ዝተፈላለዩ ክፋላት ማሕበረሰብ ጻዕዳ ሕብሪ ምስ ሰላም፣ ጽባቐ፣ ፈላጥ ምዃንን ካልእን ዝዛመድ ትርጉም ይወሃቦ።

ብኣንጻሩ ጸሊም ድማ፡ ምስ ሞት፣ ሓደጋ፣ ሕማቕ ዕድልን ስምዒትን ይዛመድ።

በዚ ምኽንያት ኣብ ሕብሪ ቆርበት ዘሎ ኣራኣእያ ብጣዕሚ ዝተዛብዐ ኮይኑ ይርከብ። ብዙሓት ሰባት ድማ ሕብሪ ቆርበቶም ንምቕያር ንጥዕንኦም ናብ ጉድኣት ዘቃልዑ ተግባራት ይፍጽሙ።

ምንጪ: bbc tigrinya